PLEASEGEDRAG ALS STRATEGIE

En wat hormonen en ADHD daarmee te maken hebben 

Iedereen is het weleens zat. Van die momenten dat alles te veel is. Ken je dat gevoel dat je overweldigd wordt door mensen, verplichtingen, lawaai? Dat het lijkt alsof alles en iedereen je tegelijk aanvliegt? Het kan heel goed zijn dit je rond de overgang steeds vaker overkomt. En dat de strategieën die je altijd gebruikte om ermee om te gaan geen kans meer maken. Hormonen? Die zullen er zeker mee te maken hebben. Maar misschien is er wel meer aan de hand. Wat als het niet alleen hormonen zijn? Wat als je jarenlang hebt geleefd vanuit pleasegedrag, en nu pas voelt hoeveel dat gekost heeft?

In deze blog lees je hoe pleasegedrag kan ontstaan, waarom de generatie vrouwen die nu rond de overgang zit er extra gevoelig voor is, welke rol ADHD mogelijk speelt, wat de overgang daarmee doet en – misschien wel het belangrijkste – hoe je ‘nee’ leert te zeggen zonder je schuldig te voelen.


Opgevoed om lief te zijn

Als je geboren voor - pakweg - 1990 is de kans groot dat je nog in grote lijnen een opvoeding hebt gehad waarin duidelijke verschillen bestaan tussen jongens en meisjes. Meisjes zijn lief, behulpzaam en verantwoordelijk. Jongens daarentegen mochten stoer, ondernemend en ondeugend zijn. ‘Boys will be boys’, en meisjes moesten vooral aardig zijn. Meisjes kregen waardering voor meegaandheid, jongens voor assertiviteit. Niet echt een solide basis voor gelijke behandeling op latere leeftijd. Uit onderzoek blijkt ook dat meisjes vaak anders werden benaderd dan jongens. Ouders praatten vaker over gevoelens met dochters, moedigden empathisch gedrag aan en corrigeerden sneller wanneer ze boos of luidruchtig waren. Deze sociale conditionering legt de basis voor wat vaak later in pleasegedrag verandert: de neiging om je aan te passen, het anderen naar de zin te maken, je eigen behoeften weg te cijferen voor de lieve vrede. Want dan word je aardig gevonden, en dat wil je. Toch? Dat patroon draag je vervolgens mee. Naar school, werk, relaties. Tot het begint te wringen.


De overgang ontregelt én ontmaskert

Tijdens de overgang verandert er veel: lichamelijk, hormonaal, mentaal. Je oestrogeenspiegel daalt, en dat heeft invloed op een scala aan fysieke en mentale processen, waaronder je sociale gevoeligheid. Oestrogeen stimuleert namelijk oxytocine, het stofje dat empathie en sociale binding bevordert. Het wordt ook wel ‘knuffelhormoon’ genoemd. Als oestrogeen daalt, neemt oxytocine af en voel je je vaak minder geneigd om altijd maar rekening te houden met iedereen. Je hebt niet meer de neiging de hele tijd te pleasen. En dat kan verwarrend zijn, want opeens kun je je een ander persoon voelen. Harder dan je van jezelf gewend bent, je irriteert je aan dingen waar je je voorheen aanpaste en je hebt meer drang om alleen te zijn. Vergeleken met vroeger kan je jezelf misschien egoïstisch vinden. Dat ben je niet! Het zijn signalen dat je oude gedrag je niet meer dient. Pleasen is opeens een opgave in plaats van een gegeven. En dat is maar goed ook. Dit is een prachtige kans om te leren jezelf meer op de voorgrond te plaatsen.


Wat als het geen opvoeding is, maar ADHD?

ADHD? Voor veel vrouwen kan dit raar klinken, ADHD heeft toch te maken met drukke onhandelbare jongetjes? Dat is dus een misvatting. Een aantal vrouwen ervaart rond de overgang voor het eerst intense concentratieproblemen, prikkelbaarheid of mentale chaos. Vaak wordt dit afgedaan als 'brain fog' of hormonen, maar in een groeiend aantal gevallen blijkt er iets anders te spelen: ADHD die jarenlang is gemaskeerd en pas nu – door het wegvallen van oestrogeen – zichtbaar wordt. Oestrogeen helpt namelijk ook bij de regulatie van dopamine, een cruciale neurotransmitter voor focus, motivatie en impulscontrole - allemaal eigenschappen waar een ADHD’er te weinig van heeft. Als het oestrogeenpeil daalt, is het dus niet gek als bestaande ADHD-symptomen verergeren of dan pas opvallen. En dat zorgt voor verwarring. Was ik altijd al chaotisch, of is dit nieuw? Komt mijn vergeetachtigheid door de overgang, of is het ADHD? Word ik wispelturig… of stop ik eindelijk met pleasen?


Pleasegedrag als bliksemafleider

Veel vrouwen met ADHD hebben zich ook onbewust aangeleerd om te pleasen als manier om niet op te vallen of conflicten te vermijden. Het was jarenlang een sociaal wenselijke manier om controle te houden, maar tegelijk een signaal van onderliggende overprikkeling en onzekerheid. De overgang haalt die controle deels weg, en ineens komt je echte zelf naar voren. Dat kan krachtig voelen, maar zeker ook onwennig. Herken je jezelf hierin? Het is nooit te laat om hiervoor naar de huisarts te stappen. Sterker nog, veel vrouwen die rond de overgang de diagnose ADHD krijgen, hebben baat bij behandeling.


Geen hardheid maar helderheid

Wat ook de oorzaak is, pleasegedrag is iets waar je vanaf wil. Waar het ooit een overlevingsstrategie was, begint het in deze levensfase vaak te wringen. Je hebt er simpelweg de energie niet meer voor om altijd maar voor iedereen klaar én aan te staan. En dat is geen gebrek, het is informatie. Misschien voel je je schuldig omdat je vaker 'nee' wil zeggen waar je eerder automatisch 'ja' zei. Misschien klink je meer kortaf dan je gewend bent, of merk je dat je geen zin meer hebt om altijd de sfeer te bewaken. Dat is geen hardheid maar helderheid. Probeer bewust te zijn van de verandering die zich voltrekt, zo leer je op jezelf te vertrouwen in plaats van te wachten op bevestiging.


‘Nee’ zeggen zonder schuldgevoel

‘Nee’ zeggen is een van de krachtigste, maar meteen ook een van de moeilijkste dingen die je kunt leren als je een leven lang gewend bent geweest je aan te passen. Leer ‘nee’ zeggen tegen ongevraagde hulpverzoeken. Tegen sociale verplichtingen waar je leeg van raakt. Tegen verwachtingen die niet bij je passen. Iedere keer dat je in dit soort gevallen ‘nee’ zegt tegen een ander, zeg je ‘ja’ tegen jezelf. Dat voelt in het begin misschien onnatuurlijk, zelfs hard. Maar het is eigenlijk de stem van je volwassen zelf, die niet langer hoeft te pleasen om erbij te horen. Je zegt geen ‘nee’ uit onwil, je zegt ‘nee’ om trouw te blijven aan wie je bent. En hoe vaker je het doet, hoe meer vertrouwen je krijgt: dit ben ik. Niet onaardig, niet egoïstisch. Gewoon echt.