OUDERE VROUWEN ZIJN ZWAAR ONDERVERTEGENWOORDIGD IN DE MEDIA – EN DAT HEEFT GEVOLGEN

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: van de 50-plussers in (Amerikaanse) films die tussen 2010 en 2020 gemaakt werden is 80 procent man. In de best scorende films van 2019 in Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten was er geen enkele hoofdrol voor een vrouw van boven de 50. Queer vrouwen en vrouwen van kleur zijn hierbij nóg minder vertegenwoordigd. 

De vrouwelijke 50-pluspersonages die wel te zien zijn, worden vaker op een stereotype manier in beeld gebracht: seniel, huiselijk, zwak of smoezelig. Ze beleven zelden romantiek of spannende, zelfverkozen avonturen op beeld. Kunstcriticus John Berger zei hier in 1972 al over: ‘Mannen handelen, vrouwen zijn aanwezig.’

Vrouwelijke actrices verdienen elk jaar meer tot ze 34 zijn, daarna dalen hun inkomsten rap. Bij mannen ligt deze piek op 51 jaar en blijft hun inkomen vervolgens stabiel. Aan het begin van hun carrière krijgen zowel mannen als vrouwen ongeveer evenveel rollen, maar rond de 30 neemt dit bij vrouwen af – bij mannen blijft het aantal rollen toenemen tot hun 46ste. 

Actrice Jamie Denbo van de vrouwelijke gevangenisserie Orange is the New Black tweette in 2017 dat ze op 43-jarige leeftijd werd geïnformeerd dat ze te oud was om de echtgenote te spelen van een 57-jarige man. ‘Oh, en deze mensen hebben ook een 18-jarige dochter’, schrijft Denbo. Helen Mirren zei in 2015: ‘We hebben James Bond allemaal ouder en ouder zien worden, en zijn vriendinnen steeds jonger. Het is belachelijk.’

‘Als je jong bent, krijg je complimenten en denk je de wereld aan te kunnen, maar naarmate je ouder wordt, voel je de ruimte afnemen’, schrijft Hassnae Bouazza in een column in Linda. ‘Mannen mogen oud worden op televisie en in films, met elk jaar en iedere rimpel neemt hun status toe, vrouwen worden met elk jaar en iedere rimpel meer richting de uitgang en vergetelheid geduwd.’

De beperkte en stereotype representatie van vrouwen in films en andere media hebben volgens onderzoek daadwerkelijk een negatief effect. In de eerste plaats omdat oudere vrouwen door deze beelden zelf gaan geloven dat ze minder fit zijn, of zich op een bepaalde manier horen te gedragen, waardoor ze minder actief worden of zelf minder durven te ondernemen. Mensen die een positief beeld hebben van ouder worden, verkeren vaak langer in een goede fysieke en mentale conditie dan mensen die er tegenop zien omdat ze denken dat de mooiste jaren zijn geweest. 

‘Ik ben onzichtbaar’, hoort de Amerikaanse psycholoog Gina Frangello vrouwen van boven de 40 aan de lopende band in haar spreekkamer zeggen. ‘Voor sommige vrouwen is dat een opluchting’, zegt Frangello. ‘Eindelijk roepen mannen me niet meer na op straat, ik hoef me niet meer druk te maken over of ik er wel aantrekkelijk uitzie.’ Maar veel vrouwen hebben een nadere ervaring. Sommige missen de aandacht – die natuurlijk ook heel prettig kan zijn. Hoewel niet iedereen zit te wachten op toenaderingen van vreemden, stuit het veel vrouwen tegen de borst dat de media ze lijkt op te dragen dat ze van alles niet meer mogen: geen blote schouders, geen lang haar, geen uitbundige kleding of make-up. 

Als ze iets spontaans doen, ‘komt het vast door de overgang’, ze horen het gezin altijd op de voorgrond te plaatsen. Voor vrijgezelle mannen van boven de 50 is het heel normaal om de vrouwen meer dan tien jaar jonger te zoeken, als een vrouw hetzelfde doet krijgt ze commentaar.

Films zijn fictie, kun je denken, maar ze hebben wel degelijk invloed op hoe we naar de wereld kijken. Hoe normaal we het vinden om een oudere man met een jongere vrouw te zien, en hoe gek het is als die rollen zijn omgedraaid. Hoe vanzelfsprekend James Bond op z’n 60e nog uit een helicopter springt, en een vrouw van zijn leeftijd dat alleen in een comedy zou kunnen doen. Die normen zullen in Hollywood niet in één keer veranderd zijn – hoewel er wel degelijk verbetering plaatsvindt. Maar tot we van echt goede representatie kunnen spreken: laat je vooral niks wijsmaken. Wat jij wel of niet kan, draagt, aantrekkelijk vindt of graag doet, bepaal je nog altijd zelf.