Menopauze en de heks

Iedereen kent Sneeuwwitje. De dwergen, de appel, de boze stiefmoeder die gedreven door jaloezie de jonge, mooie Sneeuwwitje om zeep probeert te helpen. Net als de heks die het spinnewiel van Doornroosje vervloekt, of die Rapunzel opsluit in haar eenzame toren. Het zijn sprookjes die we onze kinderen voorlezen, maar die eigenlijk een vreselijke boodschap verkondigen. 

Rimpels, breekbare botten, dunner wordend haar, een kromme rug – in de zestiende eeuw waren dit bewijzen een vrouw een heks was. Het zijn ook de symptomen van de overgang. Ze kregen de schuld van mislukte oogsten, ziekte en dood; hun geest in een ‘verwelkt’ lichaam zou ze wraakzuchtig maken, vooral naar alles wat jong en mooi is. Ze zouden proberen hele gemeenschappen te ontwrichten. En zo zien we de vrouw in de overgang ook in onschuldige sprookjes terug. ‘Goede’ heksen zijn mooi en jong. Oude heksen zijn kwaadaardig en sluw. 

Van de tienduizenden vrouwen die in Europa van de veertiende tot de zeventiende eeuw werden gemarteld, verbrand, verdronken of op een andere gruwelijke wijze werden vermoord waren veruit de meeste boven de 50 jaar. Deze vrouwen werden gevreesd vanwege hun wijsheid en ervaring, maar door de maatschappij ook als nutteloos gezien omdat ze geen kinderen meer konden baren. 

En hoewel de brandstapels zijn verdwenen, is het begrip ‘heks’ nog springlevend. Onderzoek laat zien dat vrouwelijke politici, die vaak boven de 40 jaar zijn, met meer agressie en geweld te maken krijgen dan hun mannelijke collega’s. Die kritiek is ook vaker op de persoon gericht, niet op het beleid. En daarbij valt het woord ‘heks’ en ‘bezemsteel’ niet zelden.

Van veel woorden die we gebruiken zijn we de historische context vergeten. Maar dat betekent niet dat de achterliggende betekenis verdwenen is. Gevaarlijker is dat we hem niet altijd herkennen. Want hoewel ‘heks’ als een simpele belediging klinkt, geef je toch een verborgen boodschap mee: deze vrouw is kwaadaardig en sluw. Ze is jaloers, verbitterd. Ze is een bedreiging voor onze gemeenschap. Tijd om met haar af te rekenen.

Meer over de heksen en de menopauze.